در روزهای گذشته تصاویری در رسانه‌ها منتشر شد که چند کامیون را در حال برداشت خاک بستر خشک دریاچه ارومیه نشان می‌داد. این تصاویر بار دیگر گمانه‌ برداشت  لیتیوم را از شورابه‌های باقی‌مانده دریاچه ارومیه‌ تقویت کرد. هم‌زمان زمزمه‌هایی شنیده شد مبنی بر اینکه یک شرکت چینی برداشت شورابه‌های دریاچه ارومیه را به جمهوری اسلامی پیشنهاد داده است.

مقام‌های استانی آذربایجان غربی ضمن تکذیب برداشت لیتیوم از شورابه‌های ارومیه اعلام کردند که پیشنهاد شرکت چینی را نپذیرفته‌اند. آن‌ها می‌گویند کامیون‌هایی که در تصاویر روزهای اخیر دیده شدند، متعلق به دو شرکت خصوصی‌اند که با «مجوز محیط‌ زیست»، نمک دریاچه را برداشت و از آن به‌ عنوان ماده اولیه تولید استفاده می‌کنند.

سعید شهند، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی، روز دوشنبه ۱۱ دی‌ به خبرگزاری دولتی ایرنا گفت که از سه نقطه انگنه، آق‌گنبد و آق‌زیارت قره‌باغ دریاچه ارومیه با نظارت وزارت صمت و سازمان حفاظت‌ محیط‌ زیست، نمک برداشت می‌شود.

او گفت: «در مناطق مجاز برداشت نمک، خود طبیعت دریاچه ارومیه این مناطق را به حالت اولیه برمی‌گرداند و آثار زیست‌ محیطی منفی در اکوسیستم منطقه به جا نمی‌گذارد.» مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی همچنین تایید کرد که طی سالیان گذشته نیز از دریاچه ارومیه نمک برداشت می‌شد.

اداره کل حفاظت محیط‌ زیست روز دوشنبه گروهی از خبرنگاران محلی را با هدف آنچه «تنویر افکار عمومی» و «جلوگیری از انتشار خبر جعلی» خوانده شد، به کنار شورابه‌های دریاچه ارومیه برد تا به آنان اثبات کند آنچه از بستر خشک این دریاچه برداشت می‌شود، نمک است و فلز کمیاب لیتیوم نیست.

لیتیوم، فلز کمیاب و ارزشمند نقره‌ای و سفیدرنگ‌، کم‌چگالی‌ترین عنصر جامد است که به صورت عنصر آزاد در طبیعت وجود ندارد و در دیگر ترکیب‌های شیمیایی یافت می‌شود. به‌ عنوان‌ مثال مانند نمک در برخی آب‌های شور وجود دارد.

وجود این فلز کمیاب، گرانبها و خاص در دریاچه ارومیه از سال‌ گذشته در کانون توجه قرار گرفت و حتی برخی گمانه‌ها مطرح شد که استخراج لیتیوم از دریاچه ارومیه در خشک شدن این دریاچه بی‌تاثیر نبوده است.

خبرگزاری دولتی ایرنا که حالا با انتشار گزارش‌ها و مصاحبه‌های متعدد می‌کوشد از خشک شدن دریاچه ارومیه به نفع دولت سیزدهم حاشیه‌زدایی کند، شهریور ۱۴۰۱ با انتشار گزارشی با عنوان «لیتیوم ارزش خشک شدن دریاچه‌ها را دارد؟» دولت قبل را هدف قرار داد و مدعی شد که «منابع مالی زیاد استخراج لیتیوم» دلیل خشکی دریاچه ارومیه بوده است.

این گزارش اندکی پس از آن دامن دولت سیزدهم را نیز گرفت؛ به‌ طوری‌ که مقام‌های دولتی از آن زمان تاکنون مجبور شدند به تناوب برداشت لیتیوم از دریاچه را تکذیب کنند. اینک پیشنهاد یک شرکت چینی برای برداشت نمک از دریاچه ارومیه و رد این پیشنهاد از سوی جمهوری اسلامی گمانه‌های استحصال لیتیوم از این دریاچه در حال اغما را بار دیگر در کانون توجه قرار داده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان غربی در سخنان اخیرش وجود لیتیوم در بستر خشکیده دریاچه ارومیه را به کلی منکر شد و گفت که در این خصوص هیچ گزارش مستندی وجود ندارد.

به‌رغم این ادعا، علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی ایران، تایید کرد که دریاچه ارومیه لیتیوم دارد اما مقدار آن به قدری اندک است که هیچ‌کس در ایران نمی‌تواند این میزان اندک را فراوری کند.

روزنامه پیام ما در گزارشی با عنوان «برداشت نمک از دریاچه ارومیه جدید نیست»، موضوع برداشت نمک و استحصال لیتیوم از دریاچه ارومیه را بررسی کرد و به نقل از هوشنگ احمدپور سامانی، معدن‌کاوی که تجربه مطالعه بر بستر این دریاچه را دارد، نوشت: «نمک دریاچه ارومیه به اندازه یک جدول مندلیف عناصر معدنی ارزشمند دارد که استحصال بسیاری از آن‌ها ارزش اقتصادی دارد؛ اما لیتیوم جزو عناصری نیست که برداشت آن از دریاچه ارومیه صرفه اقتصادی داشته باشد.»

به‌رغم اینکه مقام‌های جمهوری اسلامی استحصال لیتیوم از دریاچه ارومیه را رد کرده‌اند و برخی کارشناسان نیز می‌گویند مقدار لیتیوم این دریاچه به قدری نیست که ارزش سرمایه‌گذاری داشته باشد، همچنان این سوال برای برخی مطرح است که چرا شرکت‌های چینی برای سرمایه‌گذاری در شورابه‌های دریاچه تمایل دارند.

مختار خانی، رئیس اداره حفاظت محیط‌ زیست ارومیه، به‌تازگی در مصاحبه‌ای تایید کرد که «یک شرکت چینی از طرف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران آمده و درخواست دریافت مجوز برای برداشت شورابه‌های پارک ملی دریاچه ارومیه را داشته اما اداره حفاظت محیط‌زیست اجازه برداشت شورابه را از این منطقه به چینی‌ها نداده است». این مقام دولتی به خبرگزاری ایلنا گفته بود که شرکت چینی به دنبال ذخایر بروم (Br) موجود در شورابه‌های دریاچه بود نه لیتیوم.

پس از انتشار تصاویر کامیون‌های حمل بار در شورابه‌های دریاچه ارومیه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی بار دیگر موضوع «خشکاندن عمدی» دریاچه ارومیه احتمالا به قصد «برداشت لیتیوم» را پیش کشیدند و این سوال را مطرح کردند که «این‌همه ماشین‌آلات سنگین بر بستر خشک دریاچه ارومیه به دنبال چه می‌گردند؟»

پیش‌تر محمد درویش، کارشناس و فعال محیط‌ زیست، در یادداشتی با موضوع ارتباط خشکی دریاچه ارومیه و لیتیوم نوشته بود: «راست آن است که دریاچه ارومیه را لیتیوم خشک نکرد، بلکه آن ناتوانان بی‌درایتی خشک کردند که نتوانستند حقابه دریاچه را مقدم بر کشاورزی و صنعت اختصاص دهند.» به گفته این کنشگر محیط‌ زیست دریاچه قربانی فقر نظام تدبیر و خشکسالی مدیریتی شد؛ در حالی‌ که هنوز هم فرصت احیای آن وجود دارد.